W tym roku, 15 stycznia, mija trzydziesta rocznica międzynarodowego uznania Republiki Chorwacji. Uznanie Republiki Chorwacji oznaczało urzeczywistnienie wielowiekowego dążenia narodu chorwackiego do powrotu do kręgu wolnych, suwerennych i demokratycznych narodów europejskich. Dlatego dla Chorwatów dzień 15 stycznia 1992 r. - kiedy Chorwacja została uznana przez Wspólnotę Europejską – to data, która na zawsze pozostanie zapisana w pamięci narodowej.
Ale droga do tego historycznego osiągnięcia nie była łatwa. Ze względu na okoliczności historyczne, po rozpadzie Austro-Węgier i po I wojnie światowej, naród chorwacki został pozbawiony przynależności do zachodniego świata demokratycznego. Nie zmieniło się to nawet po II wojnie światowej, kiedy Chorwacja stała się republiką, będącą jednostką federalną w komunistycznej Jugosławii - wielonarodowym i wielowyznaniowym, ale totalitarnym państwie, któremu brakowało demokratycznej legitymizacji i którego obywatele nie mogli swobodnie wyrażać swojej woli politycznej.
W wirze globalnych przemian politycznych w Europie Środkowej, wiosną 1990 r. odbyły się w Chorwacji pierwsze demokratyczne wybory. Zwycięstwo wyborcze Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej pod rządami Franjo Tudjmana wyraźnie wskazało na tendencje narodu chorwackiego i jego obywateli. Popierano przywrócenie suwerenności Chorwacji i narodu chorwackiego oraz pokojowe i demokratyczne rozwiązanie wzajemnych stosunków w ramach wspólnego federalnego państwa jugosłowiańskiego.
Niestety nie wszyscy akceptowali demokratyczne zmiany w Chorwacji. Niektórzy członkowie serbskiej mniejszości narodowej, rozgorączkowani agresywną nacjonalistyczną retoryką serbskich przywódców, którzy opierali się demokratycznym przemianom, potajemnie uzbroili się latem 1990 roku i zaczęli terroryzować i przesiedlać Chorwatów i innych nie-Serbów, dążąc do aneksji chorwackich terenów. Mieli także otwarte poparcie Komunistycznej Jugosłowiańskiej Armii Ludowej i Serbii, dowodzonej przez Slobodana Miloševića. Niemniej jednak chorwackie kierownictwo polityczne pod przewodnictwem prezydenta Franjo Tudjmana opowiedziało się za pokojowym i politycznym rozwiązaniem, które szanuje prawa mniejszości serbskiej w Chorwacji, ale także demokratycznie wyrażone prawa narodu chorwackiego. Chorwacja i Słowenia zaproponowały, że wspólne państwo stanie się sojuszem suwerennych państw, aby pokojowo rozwiązać wszelkie spory w okresie przejściowym i negocjacjach. Jednak ta inicjatywa nigdy nie została poparta przez kierownictwo Jugosłowiańskiej Armii Ludowej. Świadczą o tym wielokrotne starania obalenia demokratycznie wybranego przywództwa chorwackiego.
W tych niebezpiecznych okolicznościach, prezydent Franjo Tudjman postanowił przeprowadzić referendum w sprawie przyszłości Chorwacji. Referendum, które odbyło się 19 maja 1991 r., jasno pokazało, że zdecydowana większość obywateli Chorwacji chce kontynuować politykę przywracania suwerenności Chorwacji. Ta demokratycznie wyrażona wola była podstawą historycznej decyzji o ogłoszeniu niepodległej Chorwacji 25 czerwca 1991 roku.
Chociaż upadek muru berlińskiego został przyjęty z entuzjazmem w Europie Zachodniej, deklaracja niepodległości Chorwacji nie została, ku rozczarowaniu chorwackiej opinii publicznej, wyraźnie zaakcentowana na arenie międzynarodowej. Zamiast pokojowego rozwiązania sytuacji, sprowokowany komunistyczny reżim Slobodana Miloševića wywołał wspólną agresję Serbii, Czarnogóry i Jugosłowiańskiej Armii Ludowej na Republikę Chorwacji przy silnym wsparciu buntowniczej i nielegalnie uzbrojonej mniejszości serbskiej. Były to miesiące brutalnych działań wojennych w całej Chorwacji, które spowodowały liczne ofiary w ludziach, prześladowania ludności nieserbskiej i ogromne straty materialne.
W tamtym czasie okupowana była większość terytorium Chorwacji, zniszczonych zostało wiele chorwackich miast i miasteczek. Pole bitwy rozciągało się od Osijeku do Dubrownika. Symbolem chorwackiego cierpienia, ale także bohaterskiego oporu wobec agresora, jest po dziś dzień miasto Vukovar.
Nawet w tak trudnych okolicznościach Chorwacja pragnęła pokojowego rozwiązania. Na wniosek Wspólnoty Europejskiej Chorwacja zgodziła się na trzymiesięczne moratorium na wykonanie parlamentarnej decyzji o ogłoszeniu niepodległości. Chorwacja zgodziła się również na wszystkie rozejmy, które zostały uzgodnione przez społeczność międzynarodową, ale agresja wojenna trwała nadal. Chorwacja brała też czynny udział w pracach Konferencji Pokojowej w Hadze. W obliczu belgradzkiego reżimu, który kontynuował kampanię wojenną, sabotażując wszelkie pokojowe rozwiązania, organy powołane na Konferencji Pokojowej zostały ostatecznie zmuszone do uznania prawa Chorwacji do niepodległości. W ten sposób Chorwacja zgodziła się na wszystkie warunki konieczne do międzynarodowego uznania, w tym specjalną ustawę konstytucyjną o ochronie mniejszości. Niektóre z tych warunków nie były łatwe do zaakceptowania, biorąc pod uwagę nierówną pozycję sił. Przykład może stanowić zaakceptowanie planu pokojowego Vance'a i zgoda na działanie sił ONZ pomimo braku jednoznacznych gwarancji powrotu okupowanego terytorium Chorwacji. Kwestią problematyczną było również zaakceptowanie porozumienia o zawieszeniu broni i odblokowanie koszar agresorom Jugosłowiańskiej Armii Ludowej, co pozwoliło na konfiskacje broni i dalsze ataki na Chorwację.
W tym historycznym procesie Chorwacja, jako ofiara militarnej agresji, miała rosnące poparcie społeczności międzynarodowej. Przede wszystkim mogła liczyć na poparcie Austrii, Węgier, Niemiec i Włoch, a także Stolicy Apostolskiej i samego Papieża Polski, św. Jana Pawła II. Poparcie Litwy, Łotwy i Estonii, które we wrześniu 1991 r. stały się członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, oraz Ukrainy, która sama była w trakcie zdobywania własnej suwerenności i niepodległości, choć od 1945 r. była członkiem ONZ, dla Chorwacji w tamtym czasie, znaczyło to bardzo wiele. Pierwszymi międzynarodowo uznanymi krajami, które uznały Chorwację, były Ukraina (11 grudnia), Łotwa (14 grudnia), Estonia (31 grudnia), Islandia i Niemcy (19 grudnia) oraz Stolica Apostolska (13 stycznia) i San Marino (14 stycznia). Słowenia (26 czerwca) i Litwa (30 lipca) zrobiły to samo wcześniej, ale nie były wówczas nawet uznawane na arenie międzynarodowej. Ostatecznie 22 maja 1992 roku Chorwacja została 178. członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Nie ulega wątpliwości, że międzynarodowe uznanie Chorwacji nie byłoby możliwe, gdyby nie determinacja narodu chorwackiego w obronie swojego demokratycznego prawa do wolności, gdyby nie heroiczne walki i militarne zwycięstwa słabo uzbrojonych, ale nieustraszonych chorwackich obrońców pod przywództwem pierwszego chorwackiego prezydenta Franjo Tudjmana.
Trzydzieści lat później, pomimo trudnej drogi do wolności i nieodwracalnych strat, Chorwacja stawia czoła przyszłości. W 1995 r. wyzwoliła większość okupowanych terytoriów i pokojowo reintegrowała chorwacki region Dunaju – ustanawiając w ten sposób integralność terytorialną, a następnie podejmując się odbudowy terenów rozdartych wojną, umożliwiając w ten sposób powrót setek tysięcy uchodźców. Chorwacja została członkiem Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, obecnie znajduje się w końcowym etapie wejścia do strefy Schengen i strefy euro. Dziś chorwacki jest jednym z 24 języków urzędowych Unii Europejskiej, a w 2020 roku Chorwacja po raz pierwszy objęła przewodnictwo w Unii Europejskiej, a Rijeka była w tym samym roku Europejską Stolicą Kultury. Dziś Chorwacja jest jednym z nielicznych europejskich krajów, które mogą poszczycić się tym, że członkowie mniejszości narodowych mają swoich przedstawicieli w parlamencie, a wyznawcom różnych wyznań gwarantuje się dni wolne od pracy z okazji największych świąt religijnych. Choć do osiągnięcia poziomu rozwoju gospodarczego krajów Europy Zachodniej jest jeszcze daleko, dzięki członkostwu w Unii Europejskiej Chorwacja rozwija się i modernizuje szybciej niż kiedykolwiek w swojej historii i przyciąga coraz więcej zagranicznych inwestorów. Chorwacja poprzez realizowanie swojej polityki, przyczynia się dzisiaj się do wzmacniania stabilności Europy Południowo-Wschodniej, a chorwaccy żołnierze, biorący udział w różnych misjach międzynarodowych, dzięki swojemu doświadczeniu, przyczyniają się do zachowania globalnego pokoju. Dzięki wielkim sukcesom chorwackich sportowców czerwone i białe kwadraty stały się dziś znakiem rozpoznawczym Chorwacji na całym świecie. Dziś Chorwacja jest uznawana za kraj innowacyjny, ojczyznę Nikoli Tesli. Chorwacja to kraj, w którym budowany jest dziś najszybszy samochód elektryczny na świecie, jako kraj, który dał światu krawat, a także technikę identyfikacji odcisków palców, która odblokowuje smartfony. Zachowana i różnorodna przyroda, czyste morze i tysiące wysp, bogate dziedzictwo kulturowe i starożytne miasta, takie jak znany na całym świecie i odrestaurowany Dubrownik, każdego roku przyciągają coraz więcej turystów, co czyni Chorwację jednym z 25 najpopularniejszych miejsc na świecie.
To wszystko nie byłoby możliwe, gdyby Chorwacja nie została uznana na szczeblu międzynarodowym w dniu 15 stycznia 1992 r.
News
